برای علاقه مندانی که مایلند متن اصلی کلیله و دمنه را مطالعه کنند دو چاپ معتبر این کتاب را معرفی میکنم. البته بازنویسیهایی هم از این کتاب انجام گرفته ولی من هیچکدام را ندیده ام و نمی توانم راجع به آن توضیحی بدهم. اگر منظور اطلاع از مفاهیم کتاب باشد شاید بازنویسیها بهتر باشد ولی اگر نثر کتاب هم مهم باشد باید به این دو چاپی که عرض میکنم مراجعه بشود.
اول کلیله و دمنه چاپ علامه حسنزاده است. نمیدانم چاپ اول کتاب در چه سالی منتشر شده ولی دو انتشارات این کتاب را منتشر کردهاند. اول انتشارات امیرکبیر و سپس بوستان کتاب قم. چاپ بوستان کتاب قدری شکیلتر و خوشچاپتر است و لی هیچکدام بدون غلطهای چاپی نیستند. علامه بر سر این کتاب بسیار زحمت کشیده و سالیانی از ایام جوانی را بر ای آن صرف کرده است. همین که فردی با توانایی و اشتغالات علمی اینچنینی به کلیله میپردازد نشان میدهد این کتاب شایسته توجه است.
چاپ دوم چاپ کلیله و دمنه است که به کوشش مجتبی مینوی انجام گرفته و دانشگاه تهران پیش از انقلاب آنرا چاپ کرده و پس از آن هم بارها بصورت افست چاپ شده است. معروف است که مینوی پس انتشار کتاب گفته است هرکه از این کتاب اشکالی بگیرد جایزه خواهد داشت. البته گرفتند و مقالاتی هم چاپ شد. ولی به هیچ وجه از ارزش و اهمیت چاپ مینوی کم نشد و این چاپ هنوز هم نماینده یک کار درجه یک تحقیقی است.
برای آشنایی با روش کار مینوی و علامه حسنزاده میتوانید مقدمه این کتابها را ببینید. هردو کتاب تا حدی شرح ابیات و کلمات دارد که کار خواندن کتاب را راحتتر میکند. به هر حال هر دو این چاپ ها مفید و تحقیقی اند و برای مطالعه خوب این کتاب بهتر است از هردو استفاده شود. چاپ علامه افزودهای هم دارد. یعنی دو باب که در کلیلههای عربی هست و در کلیله فارسی نیست به سبک قدیم ترجمه کرده است.