منفی سه- انیمیشینی را به یاد میارم که زندگی انسان ها را در آینده نشان میداد. در این انیمیشن تکنولوژی پیشرفت زیادی کرده بود و هر انسان بر روی یک وسیله ی متحرک نشسته بود. به علت استفاده ی نسل اندر نسل این وسیله و بر طبق نظریه ی انتخاب طبیعی داروین، پاهای این انسان ها تحلیل رفته و بسیار کوچک شده بود. همچنین زاد و ولد در مراکز تولید بچه به صورت مصنوعی انجام میشد. به طور کلی بسیاری از احساسات انسانی از بین رفته بود. داستان این انیمیشن را دقیق به یاد ندارم اما در انتهای فیلم قهرمان داستان توانست بالاخره بر روی پاهای خوب بایستد و جان انسان ها را نجات دهد.
منفی دو- تا به حال پیشبینی های زیادی در مورد آینده ی جهان شکل گرفته است. این پیش بینی ها همه مبتنی بر مسئله ی تکنولوژی و آینده ی رابطه ی تکنولوژی با انسان هاست (رجوع کنید به معرفی رمان "دنیای قشنگ نو" که در پکپا آرشیو شده). با سیری در جوامع مختلف میتوان اثر تکنولوژی –به خصوص رسانه ها- را به طور مشهودی مشاهده کرد. برای مثال در جوامعی که رسانه ها توسعه ی کمتری داشته اند سنت های خانوادگی و فامیلی قوی تر است (مثلا نگاه کنید به قوت خانوادگی "فیروزه" در همین کتاب "عطر سنبل عطر کاج" و مقایسه ی آن با جامعه ی آمریکایی) و بچه ها فرضا عمو و دایی و خاله و پسر دایی و دخترخاله و پدربزرگ و مادربزرگ و بسیاری از اقوام را میشناسند و با آن ها ارتباط دارند اما در جوامع پیشرفته تر دایره ی اقوام کوچک و کوچک تر می شود و ما در میان خودمون هم با مقایسه ای میان نسل های قبل و نسل های بعدی این مسئله را به عینه میبینیم (مطمئنا بچه های فیروزه قوت روابط خانوادگی خود فیروزه را نخواهند داشت).
منفی یک- اما خطر این نوع توسعه ی تکنولوژی فقط کوچک شدن پاها یا کم شدن دایره ی روابط خانوادگی نیست. مهم ترین خطر آن بسته شدن و جلوگیری از تفکر و کم شدن و کوچک شدن حوزه ی تعقل آزاد انسان هاست. مهم ترین تهدیدکننده ی این حوزه، رسانه است و در راس آن ها تلویزیون. تحقیقات به اثبات رسانده است که دیدن بیش از حد تلویزیون بچه ها را منفعل بار میآورد (هم به لحاظ فکری و هم رفتاری). البته در اینجا قصد بحث در این مورد را ندارم و فقط نمونه ی کوچکی از آن را مطرح کردم. این نکته را هم بیفزایم که یکی از علت های این مسئله آن است که رسانه ی تصویری به علت سرعت بالای عبور مطالب از ذهن بینند اجازه ی تفکر را از مخاطب میگیرد و فکر خود را به خورد او می دهد در حالی که فرضا رسانه های نوشتاری اجازه ی تفکر و انتخاب بیشتری را به خواننده میدهند.
صفر- مونوپولی (Monopoly) در اصل واژه ای است لاتین که از دو بخش تشکیل شده. Mono به معنای فردی و شخصی است و Poly از ریشه ی Polein به معنای فروختن. این واژه امروزه به معنای انحصاری بودن یک چیز در اختیار یک فرد یا شرکت است. فرضا: A monopoly in copper trading. اگر این واژه را با واژه ی تکنولوژی مخلوط کنیم میتوانیم واژه ای بسازیم به نام Technopoly. این واژه میتواند به معنای "نظام انحصارگر تکنولوژی" باشد. این بدین معناست که تکنولوژی همه چیز را (اعم از نمودهای فیزیکی انسان ها، روابط خانوادگی، مذهب، سنت ها و . . . ) تحت انحصار خود در میآورد.
یک- نِیل پستمن (Neil Postmen 1931-2003) استاد اسبق دانشگاه نیویورک مبدع کلمه ی تکنوپولی است و آن را در کتابی با همین نام و با زیرنوشت تسلیم فرهنگ به تکنولوژی (Technopoly: The Surrender of Culture to Technology) در سال 1992 روانه ی بازار کرد. او در این کتاب جامعه ی بشری را به سه دوره تقسیم میکند و سیر تمدن را از فرهنگ ابزار تا فرهنگ تکنوپولی بررسی میکند. در این کتاب رخدادهای تکنولوژیکی منجر به ایجاد تکنوپولی مورد بررسی دقیق قرار میگیرد. همچنین ویژگی های یک نظام تکنوپول به تفصیل واکاوی میشود. پستمن نمودهای مختلف جوامع تکنوپول از جمله وابستگی به آمار و ارقام بی هدف، تبلیغات و . . . را زیر ذره بین قرار میدهد. او مهم ترین نماد این نظام را در رسانه و مخصوصا تلویزیون میبیند و اصلا تنها هدف تلویزیون را تبلیغات و سرگرمی معرفی میکند (او سال ها قبل کتابی در نقد تلویزیون و رسانه نوشته به نام Amusing Ourselves to Death که ترجمه اش کمی سخت است، این را بپذیرید: خودمان را سرگرم کنیم تا بمیریم یا سرگرم کردن خودمان تا مرگ).
دو- کتاب تکنوپولی را دکتر صادق طباطبایی (سخنگوی دولت بازرگان که بعدها به علت اختلافات سیاسی در کشور مورد بی مهری قرار گرفت و پارسال هم به رحمت خدا رفت) به فارسی ترجمه کرده است (دو کتاب دیگر نیز توسط همین مترجم از پستمن ترجمه شده است). این کتاب توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده و چاپ هشتم اون با قیمت 13000 تومان روی سایتش موجوده.
سه- کمترین سودی که میتونه خوندن این کتاب داشته باشه آگاهی از سیر پیشرفت تمدنی است که امروزه در حال اون هستیم. به عقیده ی نویسنده ی کتاب ما امروزه در میان انبوهی از اطلاعات در حال گم شدنیم. پیدا کردن فرهنگ و تفکر آزاد و متعلق به اراده ی خود، در میان این انبوه اطلاعات مسئله ی مهمی است که با خوندن این کتاب حداقل میشه به اهمیت اون و به وجود اون پی برد.
