الف) هر چه که جلوتر می روم و هرچه بیشتر در مورد امام حسین می خوانم بیشتر به ارزش کتابی که می خواهم معرفی کنم پی می برم. کتابی کم حجم به نویسندگی مردی متواضع و دانشمندی. مطالبی که در این کتاب آمده علی رغم سادگی ارزش بسیار بالایی دارد. نویسنده در این کتاب دلایل قیام امام حسین بن علی را بررسی کرده. در عنوان کتاب آمده "پس از پنجاه سال . . ."
ب) چه شده است که تنها پس از گذشت پنجاه سال از فوت پیامبر نوه ی او را به آن وضع، شهید کردند. مگر این مردم همه مسلمان نبودند مگر احادیث پیامبر به آن ها نرسیده بود؟؟؟ مگر پدر حسین، چندین سال در کوفه حکومت نکرد؟ مردم عراق غیر از عدل از علی چه دیده بودند؟ به جرئت می گویم که هیچ کتابی در این دلیل یابی و چرایی واقعه ی عاشورا به این معنا نمی تواند همپای کتاب "پس از پنجاه سال" باشد. با این که دو سه مرتبه آن را خوانده ام اما هر محرم اشتیاق زیادی دارم که کتاب را باز هم مطالعه کنم. اما دلیل محبوبیت و موفقیت این کتاب چیست؟ دو دلیل کلی را می توانم ذکر کنم:
1- نگاه سید جعفر شهیدی به تاریخ: بارها گفته ام که تاریخ سلسله اتفاقات به وقوع پیوسته و جدا از هم نیست بلکه مجموعه رخدادهایی است که به هم پیوسته اند و همگی به یکدیگر مربوط اند. برای تاریخ نویسی باید اندیشه ی هر زمانه را بشناسی، با آداب و رسوم و فرهنگ آشنا باشی و به طور کل تمامی پدیده های جامعه را رصد کنی . . . در نتیجه و با این توشه، می توان در مورد حوادث نظر داد، آن ها را دلیل یابی کرد و چرایی رخ دادن برخی اتفاقات را بررسی کرد. ببینید شهیدی در مقدمه ی کتاب چه می گوید:
"مقصود من از نوشتن این یادداشت‌ها مقتل نویسی، تبلیغ مذهبی و حتی نوشتن تاریخ نیست. من کوشیده‌ام تا خود بدانم آن چه رخ داد، چرا رخ داد؟"
"حادثه‌ها مانند حلقه‌های زنجیر یکی به دیگری بسته است و نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا کرد"
این نوع نگاه است که می تواند به خواننده دید بدهد و او را راهنمایی کند که چه طور باید به تاریخ نگاه کرد. کتاب های بسیاری می شناسم که اصطلاحا در موضوع تاریخ نوشته شده اند اما در اصل فقط تاریخ اتفاقات (date) را ثبت و ضبط کرده اند. وقتی این گونه کتاب ها را می خوانی احساس می کنی چند جنگ و پادشاه و خلیفه و یک سری رخداد ها را حفظ کرده ای که البته چندی بعد همه را فراموش خواهی کرد. اما با خواندن کتاب هایی که نگاه صحیح به تاریخ دارند شاید پدیده ها و سال و ماه آن ها را فراموش کنی اما به مهارتی مجهز شده ای که دیگر فراموشی در آن رخ نمی دهد: مهارت تحلیل تاریخی. (از این نویسنده کتاب دیگری هم منتشر شده به نام "تاریخ تحلیلی اسلام" که آن هم در تاریخ نویسی ما نظیر ندارد). شهیدی خود هم به این مسئله اشاره می کند:
"حقیقت این است که تاریخ‌نویسان قدیم نمی‌خواسته‌اند یا نمی‌توانسته‌اند هر حادثه‌ای را ـ هرچند اهمیت بسیار داشته باشد ـ از جهت اسباب و علت‌های اجتماعی، اقتصاید و مردم‌شناسی تحلیل کند. اگر تاریخ‌نویسان گذشته وظیفه خود را انجام داده بودند. اگر فقط به نقل روایت اکتفا نمی‌کردند، مسلما امروز تاریخ صورت دیگری داشت..."
2- نثر سید جعفر شهیدی: شهیدی پس از آن که درجه ی اجتهاد خود را در حوزه ی نجف اخذ کرد، به دانشگاه تهران رفت و در آن جا دکترای زبان و ادب فارسی گرفت و تا آخر عمر خود استاد دانشکده ی ادبیات بود و مسئول موسسه ی لغت نامه ی دهخدا. نثر او نیز ازشاهکارهایش است. نقطه ی اعلای این نثر در ترجمه ی او از نهج البلاغه هویدا شده است. ترجمه ای که او سعی کرده در سیاق، چیزی شبیه خود نهج البلاغه باشد تا خواننده ی فارسی زبان بتواند کمی ارج زبانی نهج البلاغه را در زبان عربی درک کند. نثر شهیدی علاوه بر این که زیباست می تواند به عنوان نثری آموزشی نیز استفاده گردد. خواندن نثر او به خواننده کمک می کند تا بتواند آن را به عنوان یک الگو در نظر بگیرد و چگونگی ساخت جمله ها و کاربرد آن ها و کنار هم چیدن کلمه ها را به نظاره بنشیند.
ج) پس از پنجاه سال که به دلیل چاپ ناصحیح مطالب جلد کتاب گاه به نام "قیام حسین" خوانده می شود (در واقع عبارت "پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین" باید ریز نوشته می شد و "پس از پنجاه سال" درشت) چاپ چهل و نهم خود را در دفتر نشر فرهنگ اسلامی تجربه کرده است.
د) شهیدی مردی متواضع، دین مدار و دانشمند بود. اعتراف میکنم که بیشتر از آن که کتاب هایش مرا مجدوب خود کند، شخصیت او مرا شیفته ی خود کرده است. شهیدی (به تعبیر شریعتی که مقاله ای در معرفی استادانش در کویریات دارد) از معبودان من است. برای شادی روحش صلوات.
