دانته در شاهکار ادبی خود، کمدی الهی، زمانی که از دوزخ سخن می گوید فصل مشترک تمامی جهنمیان را یک ویژگی می داند: ناامیدی. یعنی آن هایی دوزخی شده اند که در زندگی شان ناامید گشته اند و دیگر امیدی به بهبودی نداشته اند. شاید بهتر بتوان گفت که ناامیدی مساوی است با مرگ. آن هم مرگی تلخ، همراه با دوزخ. البته این سخن را تنها دانته بر زبان نیاورده بلکه در طول تاریخ بشریت به صُوَر گوناگون هر کسی از این مسئله نکته ای گفته و حرفی زده است. حال، جای تعجب ندارد که کسی در دوران معاصر بیاید و همین مسئله را اساسی قرار دهد برای پی ریزی یک مکتب روان درمانی. متخصصان، روش پایه ریزی شده بر این مبنا را سومین دوره یا طیف روان درمانی اتریشی می نامند (Third Viennese School of Psychotherapy- فروید، آدلر و فرانکل همگی اتریشی اند- ویِنا پایتخت اتریش است). این روش درمانی لوگوتراپی (Logotherapy) نام دارد. logos در یونانی برابرِ معنا است و لوگوتراپی یعنی معنادرمانی. این مکتب برای درمان هر شخص، به دنبال معنایی در زندگی اوست تا امید را به زندگی آن فرد بازگرداند.
اما کتابی که می خواهم معرفی کنم کتابی نیست که بخواهد یک روش روانشناسی را توضیح دهد، بلکه یک سرگذشت است. سرگذشتی از یک دوره ی مهم تاریخ بشریت و از یک بازه ی زمانی حساس برای انسان ها. همیشه در طول حیات نوع انسان اوقاتی وجود دارد که باید انتخاب کند، انتخابی حساس. این کتاب از این بازه ی زمانی حساس سخن می گوید:
"همه چیز را می توان از انسان گرفت مگر یک چیز: آخرین ایستگاه آزادی-انتخاب یک راه در موقعیت های حساس، انتخابی منحصر به فرد (از متن کتاب با کمی تغییر)"
این کتاب حکایتی است از ژرفای روانِ انسانیت، زمانی که مجبور است انتخاب کند. این دوران ها درحیات بشریت گاه به گاه ظهور می کند و عیار انسان را به نقد می گیرد. این کتاب داستان انسان است، در جست و جوی معنا و هدف، در جست و جوی زندگی.
انسان در جست و جوی معنا (Man's Search for Meaning)، حکایت هایی است از اسیری دکتر ویکتور فرانکل (Viktor Frankl) در اردوگاه های کار اجباریِ نازی ها:
"این کتاب در نظر ندارد که از اتفاقات و رویدادها گزارشی ارائه دهد، بلکه تجارب شخصی را منعکس می کند که میلیون ها انسان آن را لمس کرده و از آن رنج برده اند (از متن کتاب)."
آنجایی که عده ای تمام مال و جان و خانواده ی عده ای دیگر را به حراج گذاشته اند. یا باید در سخت ترین شرایط بدون آب و غذا مثل حیوان کار کرد یا سوزانده شد . . .. مبارزه ای برای زنده ماندن . . . محکی برای انسانیت.
دکتر فرانکل در این کتاب تجربیات خود را در اردوگاه کار اجباری نازیان به تصویر می کشد و نقش معنا و هدف را در زندگی انسانی ترسیم می کند. از آزادی انسان سخن می گوید، از وجود انسانیت، از انتخاب می گوید، از هدف و معنا، از رنج، از عشق و از خدا. او می داند که هر انسانی اگر چرایی زندگی را درک کند با هر چگونگی خواهد ساخت (به نقل از نیچه). اغلب ما در زندگی خود زمانی که در مورد یکدیگر سخن می گوییم از موقعیت های هم حرف می زنیم یا به آن ها غبطه می خوریم، غافل از آن که معمولا موقعیت ها را ما نمی سازیم و تمام اختیار موقعیت ها در دستان ما نیست، اما هیچ کس از موضع گیری ها سخن نمی گوید، بزنگاه موضع گیری است که تماما در اختیار ماست و می توانیم در هر موقعیتی، موضع گیری مطلوب خود را انجام دهیم (این نکته را از مرحوم علی صفایی حائری ع.صاد وام گرفته ام: موقعیت ها مهم نیستند بلکه موشع گیری ها اهمیت دارند). انسان در جست و جوی معنا، از موضع گیری ها سخن می گوید، از انتخاب ها، از معنا و از هدف.
انسان در جست و جوی معنا، یکی از پرفروش ترین کتاب های
جهان بوده و هست. زمانی که نویسنده ی آن دکتر فرانکل در سال 1997 از دنیا رفت حدود
10 میلیون نسخه از آن به فروش رفته بود و کتاب به 24 زبان دنیا ترجمه شده بود. شاید
اگر قرار باشد در جهان معاصر چندین کتاب را به عنوان بهترین کتاب های نوشته شده
انتخاب کرد (یا به تعبیر عامیانه تر آن هایی که اگر نخوانیم نصف عمرمون در فناست!)
این کتاب جزو آن دسته قرار بگیرد. کتاب، بسیار روان و جذاب است و احتمالا هرکس آن را شروع کند تا آخر کتاب
را خواهد رفت. همچنین سخنان نغز و زیبا (Quotes) هم درون آن
بسیار یافت می شود و با یک جست و جوی اینترنتی هم می توان به بخش از آن ها دسترسی
پیدا کرد. این کتاب توسط دکتر نهضت صالحیان و مهین میلانی به فارسی برگردانده شده
و انتشارات درسا آن را منتشر کرده است. باید ذکر کنم که دکتر صالحیان خود از
شاگردان مستقیم فرانکل بوده است. نسخه ای که من در دست دارم چاپ سی و هشتم کتاب در
سال 94 است به قیمت 14000 تومان.
