برای یک روز بیشتر

آشنایی من با میچ آلبوم برمیگرده به ۱۰-۱۵ سال پیش و یک فیلم که از تلویزیون پخش شد. اسم فیلم "سه شنبه ها با موری" بود و در مورد مرد جوانی بود که سه شنبه های ماههای آخر زندگی استاد پیرش رو باهاش میگذروند. البته زمانیکه فیلم رو دیده بودم شناختی از آلبوم نداشتم اما بعدها دیدن کتابی با همین نام بهانه ای شد برای آشنایی با میچ آلبوم. معرفی این کتاب باشه برای فرصتی دیگر. امروز میخوام کتاب دیگه ای رو از آلبوم معرفی کنم به نام "برای یک روز بیشتر".

قهرمان داستان چارلز، مردی است شکست خورده، نه تنها از نظر شغلی که از آخرین شغلش اخراج شده، نه تنها از لحاظ خانوادگی که پس از طلاق از همسرش حتی دخترش هم او را به جشن عروسیش دعوت نکرده، بلکه از حیث اخلاقی و عزت نفس کلکسیون ناخوشایندیهاست.

در پی اتفاقاتی که در داستان می افته، قهرمان شکست خورده این فرصت را پیدا می کنه تا یک روز رو با مادر مرحومش بگذرونه. معجزه ی محبت بی انتهای مادر و شناخت بهتر او در خلال ماجراهایی که رخ می ده، اثر شگرفی بر شخصیت چارلز می گذاره. مروری بر رفتار پدر و مادر چارلز که در واقع نماینده دو شیوه تربیتی هستن، نکات جالبی رو در مورد نتایج این روش ها ارایه میده.

برای یک روز بیشتر ادای دین آلبوم به مادران فداکار و بی توقعیست که در رنج ها، مردانه سنگ زیرین آسیابند.

من این کتاب رو با ترجمه منیژه جلالی خوندم.

شمس در کنار ما

پیشتر در این وبلاگ مطلبی بیان شد که هرکه بخواهد با زندگی و احوالات مولوی آشنا شود یکی از بهترین کتابها کتاب قمار عاشقانه است. براستی شاید هیچکس در عمر خود باندازه عبد الکریم سروش مثنوی را نکاویده باشد و با آن دمخور نبوده باشد. البته نمیدانم تا چه حد به افقهای متعالی این کتاب نزدیک شده و این قضاوتی است که در حد فهم و ادراک بنده و امثال بنده نیست. بهر حال یکی از بهترین توصیفات از حالات روحی و آشنایی شمس و مولوی در این مجموعه سخنرانی ها انجام گرفته است. اما برای شناختن مولوی و تحول روحی اش و زندگانی شورانگیزش باید شمس را شناخت. پیشتر از چاپ مقالات شمس زندگی این عارف ناشناخته در هاله ای از ابهام پوشیده بود. سختی کار چاپ مقالات شمس به حدی بود که حتی بدیع الزمان فروزانفر که می خواست تمام آثار مربوط به حوزه زیستی مولوی را تصحیح کند از انجام آن تن زد. مقالات شمس سلسله گفتارهای اوست در قونیه برای مریدان مولانا و حلقه او. و چون کتاب حالت گفتار نوشت دارد یعنی مجموعه یادداشتهای مستمعان است اختلاف نسخه های اصل کتاب فراوان است و همین کار تصحیح و نشر کتاب را سخت میکند. خوشبختانه به همت دکتر محمد علی موحد، دانشی مردی از خطه آذربایجان مقالات شمس چاپ شد و به خوبی چاپ شد. این کتاب را خوارزمی چاپ کرده و علاقمندان میتوانند تهیه کنند. اما موحد به چاپ مقالات بسنده نکرد. زندگی شمس را در کتابی به نام "شمس تبریزی " به رشته تحریر در آورد. کتاب را ابتدا طرح نو چاپید و سپس نشر نو با اندکی اضافات. موحد در این کتاب با استفاده از اطلاعات تاریخی پیرامونی و همچنین مقالات شمس سناریوی زندگانی شمس را به تصویر کشیده و با دخالت دادن مایه های خیال تا آنجا که به اصل مطلب زیانی نزند شمس را دوباره زنده کرده است گویی که با ما می زیسته و همه ما ازو خاطراتی خوش داریم. کم پیش می آید کتابی را دوبار بخوانم وای این کتاب را دوبار خوانده ام و قصد دارم باز هم بخوانم. این کتاب کلاسی است برای کسی که می خواهد  بیوگرافی نویسی و شرح حال نویسی را بیاموزد. تحفه ایست نادر که کمتر میتوان سراغش را در کتاب های مشابه دید.

البته من این کتاب را آزموده ام. دوستی کتاب را نزد من دید و پرسید چه میخوانی؟ کتاب را به او دادم. با خواندن صفحاتی چنان مجذوب شد که با وجود این که کنکور داشت کتاب را زمین نگذاشت و خواند. الغرض برای شناخت مولانا باید شمس را شناخت و اینک بخت با ما یارست چرا که به مدد اثر ارزشمند محمد علی موحد میتوانیم شمس را زنده تر و بهتر از  مولانا دریابیم.

دو کتاب برای آموزش ترجمه

1- امروزه ترجمه و صنعت ترجمه و میزان شیوع آن با گذشته تفاوت بسیاری کرده است. در زمان های دورتر افراد کمی به زبان های بیگانه آشنایی داشتند و همان­ها بودند که اگر ذوقی هم داشتند دست به کار ترجمه می­زندند و آثارشان در جامعه منتشر می­شد. اما شاید بتوان گفت که امروزه همه­ی دانشگاه رفته­ها حداقل طعم کوچکی (شیرین یا تلخ) از ترجمه را تا حدودی چشیده ­اند. نفوذ زبان­های بیگانه به خصوص زبان انگلیسی باعث شده که تقریبا تمامی جوانان امروزی اندک آشنایی (آشناییَک) و شناختی از این زبان­ها داشته باشند. و البته با همه ­ی محسّنات این مسئله در زمینه ­ی ترجمه گاه مشاهده می شود که این آشناییک باعث شده تا برخی خیال کنند می­توانند دست به ترجمه بزنند و کتاب چاپ کنند (از جمله خودم  در دوران کارشناسی به فکر افتاده بودم که ترجمه­ای از کتابی تخصصی را شروع کنم و شروع کردم و تقریبا تا هشتاد درصد کار پیش رفتم اما به طور کلی منصرف شدم و فهمیدم که این کارم به هیچ دردی نمی­خورد و اصلا هیچ ارزشی نخواهد داشت . . .). اما به هر حال شاید کسی به ترجمه علاقمند باشد (از جمله خودم) و بخواهد در آن متبحر شود. برای همین در اینجا قصد دارم دو کتاب بسیار بسیار مفید در باب ترجمه و اصول آن را معرفی کنم.
2- اول باید بگویم که ترجمه را می­توان به دو بخش تقسیم کرد: نظری و عملی. از دومی شروع میکنم که مربوط است به حوزه­ ی عمل و تجربه . . . اینجا محل تمرین است و تمرین و تمرین و چه بسا مترجمانی که در زمینه­ ی ترجمه تحصیل نکرده­ اند و از نظریات آن کمتر آگاهند اما در ترجمه دستی روان و فکری پویا دارند. اما ترجمه ­ی نظری مربوط است به نظریات و تئوری­هایی که در باب ترجمه و اصول آن وجود دارد. طرز تفکر عام در مورد کسی که در رشته­ ی مترجمی زبان تحصیل می ­کند آن است که این فرد باید بتواند یک ترجمه­ ی خوب را فی­ الفور تحویل بدهد، اما قضیه کمی متفاوت است. یک دانشجوی مترجمی زبان بیشتر به نظریات ترجمه می­پردازد تا به ترجمه ­ی عملی. همین دیدگاه در مورد یک دانشجوی ادبیات یا تاریخ هم وجود دارد. یک متخصص ادبیات کسی نیست که همه­ ی شعرها را بلد باشد و همه­ ی کتاب های ادبی را بشناسد و خودش هم احیانا شعر بگوید (که این آخری خیلی مواقع برعکس هم می­شود به قول سید حسن حسینی: شاعری وارد دانشکده شد/ دم در ذوق خود را به نگهبانی داد!)، یک متخصص ادبیات کسی است که به روش­های نقد ادبی و روش­های تحلیل و تفسیر متون آگاهی داشته باشد وگرنه حافظ خواندن و فال گرفتن و این جور چیزها را که به راحتی می­توان آموخت. یک متخصص ادبیات (ادبیات­دان) سیری منطقی از تطور و تحول متون را می­بیند و با توجه به آن می­تواند در این حوزه نظریه بدهد اما یک ادبیات­خوان صرفا به حوزه­ ی ادب -که متاسفانه در فرهنگ ما بیشتر به شعر اطلاق می­شود- علاقه دارد و آن­ها را می­خواند. در مورد تاریخ هم همین­طور است و بسیاری علوم انسانی دیگر.
3- در هر حال با این مقدمه­ ی طولانی وارد اصل قضیه می­شویم و دو کتاب ارزشمند و شاید بهترین­های این عرصه را معرفی می­کنم. نویسنده­ ی این کتاب­ها از مترجمان زبردست کشور هستند و تجربه ­ی سال­ها ترجمه را در کتاب­های خود به اشتراک گذاشته­ اند. کتاب­های مذکور بیشتر به جنبه­ ی عملی ترجمه پرداخته­ اند و از این لحاظ می­توانند مورد استفاده­ ی همه ­ی ترجمه­ دوستان قرار گیرند.
4-کتاب اول: کتابی است به نام "ترجمه­ کاوی" به نویسندگی بهاءالدین خرمشاهی. این پسوند "کاوی" در کنار "پژوهی" از پسوندهایی است که همین آقای خرمشاهی آن ها را زنده کرده و کلمات زیبایی را با آن­ها ساخته: قرآن ­پژوهی و حافظ ­پژوهی نیز دوتا از برساخته­ های این ادیبند. کتاب در هشت بخش تدوین شده و خرمشاهی هرچه در زمینه­ ی ترجمه داشته و نداشته در همین کتاب گذاشته. بخش اول درآمد است که پنج گفت و گو و دو نقد را در خود جای داده. گفت و گوها در مورد کلیات ترجمه و اهمیت آن بوده­ اند که البته خواندنیند. کاری به این ها نداریم و وارد بخش دوم می­شویم. این بخش هسته­ ی مرکزی کتاب را تشکیل می­دهد و "اصول و مسائل ترجمه" نام دارد. من نام برخی از زیربخش­های این فصل کتاب را اینجا می ­آورم و همین نام­ها برای دانستن فحوایشان و البته اهمیتشان کافی است.  
- دانستن زبان مبدا
- زبان مقصد
- مهارت نویسندگی
- ترجمه فن است یا هنر؟
- ترجمه ­ی اصطلاحات
- ترجمه­ ی ضرب­ المثل­ها
- ترجمه ­ی شعر
- مراجعه به فرهنگ­ها
- ضرورت پژوهش برای ترجمه
- اختیارات مترجم
-  بوی ترجمه
-  ترجمه ­ی آزاد
- . . .
بیشتر زیربخش­ها را در اینجا آوردم تا دیگر نیازی به توضیح اضافی نباشد. تمامی موضوعات مطرح شده مسائلی هستند که یک مترجم مستقیما با آن ها سر و کار دارد.
5- بخش سوم کتاب فصل بسیار مهمی است به نام "تاثیر انس با ادبیات دیروز در ترجمه ­های امروز" که در آن به اهمیت مطالعات ادبی مترجم در زبان مقصد پرداخته. در بخش چهارم مروری شده است بر ویژگی­های تمامی فرهنگ­های دوزبانه در دو قرن اخیر اعم از عربی-فارسی و انگلیسی-فارسی. همین­جا باید ذکر کنم که خرمشاهی مترجمی سه زبانه است و کارهای ترجمه­ایِ او چه از زبان عربی و چه انگلیسی از ترجمه­ های تراز اول این حرفه در زبان فارسی است.
بخش پنجم و ششم با نام نظرها و نکته ها (1 و 2) تمامی مقالات کوتاه خرمشاهی در باب ترجمه تا به امروز را جمع ­آوری کرده است. موضوعات بسیار مهمی نیز در این بخش مطرح شده است: انتخاب کتاب برای ترجمه، تبدیل تاریخ و اوزان و مقادیر، ترجمه­ ناپذیری، ترجمه دشوارتر است یا تالیف؟، شکستن جمله ­های بلند و . . . . در بخش هفتم نویسنده به امر واژه ­گزینی پرداخته و نمونه ­هایی از ترکیب­ سازی ها را در زبان فارسی توضیح داده است. در بخش آخر کتاب هم نمونه هایی از متون عربی و انگلیسی و متن فارسی ترجمه شده­ ی آن قرار داده شده است. به قول خرمشاهی این کتاب در واقع یک راهنمای ترجمه یا بهتر بگوییم یک کتاب دستی ترجمه (A handbook of Translation) است.
6- اما کتاب دوم مجموعه مقالاتی است از کریم امامی مترجم زبردست و استاد ترجمه­ ی کهنه ­کار که در دوجلد به نام "از پست و بلند ترجمه" توسط انتشارات نیلوفر به چاپ رسیده است. جلد اول کتاب در زمان حیات امامی منتشر شده اما جلد دوم به او وفا نکرد یا میشود گفت او به جلد دوم وفا نکرد و زحمت جمع آوری مقالات جلد دوم را عبدالحسین آذرنگ بر عهده گرفت. جنبه­ ی عملی این کتاب نسبت به ترجمه­ کاوی بیشتر است. امامی در مقالات خود مثال­های بسیار زیادی از فرآیند ترجمه و انتخاب واژگان و جمله­ ها زده است که برای خواننده­ ی در پی آموختن اصول ترجمه بسیار مفید خواهد بود. به علاوه امامی یک مترجم دوطرفه است و شاید ترجمه­ های فارسی به انگلیسی او معروف­تر از انگلیسی به فارسیَ­ش باشد.
7- جلد اول شامل هفت مقاله است. مقاله­ ی اول در مورد ترجمه­ ی شعر "تولدی دیگر" فروغ فرخزاد به انگلیسی است به نام "از خاک به خاک، از جان به جهان". این ترجمه در زمان خودش خیلی صدا کرد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. در این مقاله نویسنده چگونگی انتخاب برخی کلمات معادل برای برخی کلمات چند وجه در شعر تولدی دیگر را با شرح کامل توضیح می­دهد. مقاله­ ی دوم: "مسئله­ ی لحن در ترجمه یا چگونه از کلاغ فرنگی بلبل پارسی­گو نباید ساخت!" به این مسئله می­پردازد که مترجم باید لحن نویسنده­ ی اصلی را حفظ کند و هر طور که دلش می­خواهد ننویسد. این مقاله با تحلیل چند ترجمه از یک پاراگراف رمان ناطوردشت اثر ج. د. سَلینجر، مسئله­ی لحن در ترجمه را کاملا روشن و واضح به خواننده منتقل می­کند. مقاله­ی سوم در مورد "ترجمه ­ی عام­فهم و خاص­ پسند" کتاب معروف حاجی­ بابای اصفهانی اثر جیمز موریه است. "پدیده­ ای به نام ذبیح ­الله منصوریِ مترجم"، نام مقاله­ ی چهارم است. پنجمین مقاله گزارش کار ترجمه ­ی شعر "صدای پای آب" سپهری است. ششمین مقاله ترجمه­ ی تازه ای از رباعی های خیام به انگلیسی است. توضیح اینکه معروف­ترین ترجمه ­ی انگلیسی از رباعیات خیام از آنِ فیتز جرالد است. اما جرالد رباعیات را آن­قدر آزاد ترجمه کرده که گاه تشخیص و کنار هم قرار دادن متن و ترجمه­ی آن مشکل است. در اینجا یکی از ترجمه­ های امامی را برای نمونه می­ آورم:

When sweet life departs from your body and mine,

A brick or two will be laid on your grave and mine,

And then, to make bricks for fresh graves,

They will pour into a mould your dust and mine.

از تن چو رفت جان پاک من و تو/ خشتی دو نهند بر مغاک من و تو/ و آنگاه برای خشتِ گور دگران/ در کالبدی کشند خاک من و تو.
مقاله­ ی هفتم و بلندترین مقاله­ ی کتاب، هم ­اسم خود کتاب است یا بهتر بگویم این کتاب، هم ­اسم این مقاله شده. که بحث و فحص کاملی از مقدمات لازم برای ترجمه کردن و مترجم شدن دارد. مقاله ­ی بسیار مفیدی است و فشرده­ ای از همه چیز در این زمینه را در خود جای داده است.
8- جلد دوم کتاب از پست و بلند ترجمه شامل 42 مقاله است. شاید مهمترین بخش­های آن 21 تا 42 باشد که مجموعه درس های امامی در کارگاه ترجمه بوده و حالا در این کتاب به چاپ رسیده است. یعنی با خواندن این درس­ها می ­توان یک دوره کارگاه ترجمه را البته به روش خودخوانی (مثل خودزنی (: - Self-reading) گذراند.
9- ترجمه فن و مهارتی است که می­توان با تمرین و مطالعه آن را کسب کرد. در کتاب­های معرفی شده بهترین انواع تمرین برای ترجمه پیشنهاد شده­اند و تمامی آن­چه یک علاقمند به این حوزه نیاز دارد در آن­ها آمده است.
ایمان تاجی

 

همگام با همپای صاعقه

1-    بیشتر کتاب­ هایی که در حوزه ­ی دفاع مقدس نوشته شده کارهایی بوده­ اند که که به یک جنبه­ ی مسئله توجه کرده­ اند. مثلا خاطرات رزمندگان  (مثل "پایی که جا ماند" یا "نورالدین پسر ایران") یا خاطرات کسانی که در جریانات جنگ حضور داشته­ اند (مثل "دا" –من در پنجاه صفحه­ ی اول دا گیر کردم و بیشتر نتونستم بخونمش). بسیاری از کتاب­هاب دیگر این حوزه هم به معرفی و شناسایی شهدا و ذکر خاطرات دیگران از آن ها اختصاص دارد (مثل خاک­های نرم کوشک و انواع کتاب­هایی که در مورد سرداران جنگ نظیر متوسلیان و همت و باکری و . . . نوشته شده). بخشی از کتاب­ها هم بیشتر به مسائل نظامی یا سیاسی جنگ پرداخته­ اند (مثل خیلی از کتاب های مرکز اسناد انقلاب).

2-    کتابی رو میخوام معرفی کنم که در این بین منحصر به فرده، در تمامی جنبه­ ها منحصر به فرده. این کتاب، کتاب حجیمی است و در 909 صفحه چاپ شده. ابتدا فکرش را هم نمی­کردم که بتونم بخونمش چون موضوعی نیست که مورد علاقه­ ی من باشه. اما همیشه کتاب هارو مزه مزه میکنم و اگر خوب نبودن کنارشون میذارم. مزه­ ی این یکی تا عمق جانم نفوذ کرد. و این کتاب نهصدصفحه­ ای رو با اشتیاق تمام در طی چند روز خوندم. خودم هم باورم نمی­شد اما محو کتاب شده بودم و هنوز مزه­ ی اون زیر زبونم مونده.

3-    "همپای صاعقه" کارنامه­ ی عملیاتی لشکر 27 محمد رسول الله هه (: . اون هم فقط در شش ماه نخست شکل­گیری (دی 1360 تا تیرماه 1361) که البته اون موقع لشکر نبوده و از یک تیپ نظانی شروع شده. حسین بهزاد و گل­علی بابایی در طی یک کار کارستان چهارساله تمامی مواد لازم برای تالیف کتابی اینچنینی رو تهیه کردن (هرچند که نمیشه گفت چهار سال بوده چون کار تخصصی این نویسندگان دفاع مقدسه، مثل این میمونه که به یک نفر که دکترا گرفته بگی چهار ساله دکترا گرفتی . . . نه . . . بیست ساله داره درس میخونه که الان مدرک دکتراش رو گرفته).

4-    همپای صاعقه کتابی همه­ جانبه است. یعنی جیک و پوک چگونگی تشکیل تیپ 27 رو -که از کردستان کارش رو آغاز کرد- آورده. فرماندهی تیپ رو حاج احمد متوسلیان بر عهده داشت و حاج احمد تا آخر این کتاب حضور داره تا جایی که در لبنان ربوده میشه و البته هنوز هم بعد از سی و اندی سال اثری ازش نیست. این کتاب رو میشه به نام کتاب حاج احمد متوسلیان نام گذاشت، تصویرش رو هم روی جلد کتاب کشیدن. اما اگر این نام رو روی کتاب بذارم بسیاری از جنبه­ های اون رو نادیده گرفتم. با این کتاب میشه چندین روز زندگی کرد و با نام­های تمامی رزمنده­ها پا به پا جلو رفت، با شهادت چراغچی و حاج عباس کریمی اشک ریخت، وسط  بگومگوهای احمد متوسلیان و محمدابراهیم همت حرف زد، با گردان­های لشکر در شب­های عملیات به سمت مقصد حرکت کرد و لحظه به لحظه با تمامی شخصیت­های کتاب پیش رفت.

5-    این کتاب قصد نداشته زندگی­نامه­ ی هیچ شهیدی رو بنویسه اما از نظر من بهترین معرفی شهدا رو انجام داده چرا که اعمال و رفتار اون­ها رو دقیقه به دقیقه ثبت کرده، حرفاشون رو نوشته، دعواهاشون رو گذاشته، خوشی­ هاشون رو ذکر کرده و هیچ چیزی رو که از اون موقع به جا مونده از دید خودش مخفی نذاشته. تمامی مکالمات تلفنی لشکر در کتاب اومده (محققان سال­ها به دنبال یافتن نوارها بودند)، تمامی اسناد در متن کتاب گذاشته شده و هر کس به هر نحوی خاطره­ ای از اون دوران داشته، حتما طرف مصاحبه­ ی نویسندگان بوده. همپای صاعقه آن قدر فنی و کامل نوشته شده که آدم خودش رو در بطن کار می­بینه و وجودش رو در دل جنگ. وقتی به متوسلیان میگن چه طور امشب ارتفاعات 1904 رو بگیریم در حالی که اسلحه نداریم و حاج احمد جواب میده میریم اونجارو میگیریم و اسلحه­ دار میشیم! انگار این حرف رو داره به خواننده میزنه و دلشوره و ترس همراه با غروری مثبت وجود خواننده رو فرا میگیره. وقتی اخلاق سفت و سخت حاج احمد (به عنوان فرمانده) در مقابل رافت و ساده­ گیری همت (به عنوان جانشین) قرار میگیره لحظه به لحظه میشه خودت رو توی اون موقعیت گذاشت و تصمیم­ گیری کرد و در موردش نظر داد.

6-     این کتاب از هر جهت کامله مثلا وقتی قراره به جایی حمله بشه حتما تمامی نیروهای دشمن به لحاظ تعداد و امکانات یکی یکی شمرده میشن. مثلا تیپ زرهی فلان دارای فلان قدر نیروی پیاده بهمان قدر تانک و موشک و . . .. یعنی شرایط دشمن هم کاملا شرح داده میشه (که گاهس اوقات برای خواننده ی عادی کسل کننده است). یادم هست چند سال پیش برنامه­ ی گفت و گویی بود به مجری­گری آقای طالب­ زاده و مهمانانش حسین بهزاد بودند و ابراهیم حاتمی­ کیا. بهزاد از رنج و مشقتی که برای بدست آوردن اطلاعات و اسناد برده بود حرف میزد و چندین هزار فیشی که برای این کتاب تهیه کرده. و حاتمی­ کیا می­گفت این کتاب یک فیلم مستنده و واقعا راست می­گفت یک فیلم مستندی که لحظه به لحظه رو داره روایت میکنه و بیننده رو با خودش به دل اتفاقات نیبره.

7-    با همپای صاعقه میشه تو دل عملیات فتح المبین رفت و میشه از عمق عملیات بیت المقدس (در اصل الی بیت المقدس) سخن گفت. یکی از مهم­ترین لشکرهای دخیل در این عملیات­ها همین لشکر 27 بوده. اما برای نشان دادن نقش لشکر فقط اوضاع داخلی لشکر گزارش نشده بلکه به طور موازی حرکات نیروهای ایران در مناطق مختلف با توضیحات کافی و نقشه­ های لازم اومده تا به طور کامل بشه موقعیت لشکر رو در این عملیات ها بدست آورد. پس از این عملیات­ ها، در کش و قوس­ های سیاسی برای رفتن به لبنان و جنگیدن علیه اسرائیل قرار می­گیریم . . . به لبنان میریم . . . . فرمانده رو از دست میدیم . . . و برمیگردیم.

8-    ای کاش کتاب رو در دست داشتم تا میتونستم لحظاتی از اون رو اینجا بنویسم. اما شاید خوندنش و قرار گرفتن در اون فضا جالب­تر باشه.

9-    همپای صاعقه اولین جلد از مجموعه­ ای است که قرار بود در هشت جلد منتشر بشه و تمامی تاریخ لشکر 27 رو ثبت کنه. اما ظاهرا حسین بهزاد در ادامه­ ی کار از گروه جدا میشه (بر مبنای برخی شواهد حدس میزنم که به خاطر جلوگیری از انتشار برخی اسناد و اعمال بعضی سانسورها در جلدهای بعدی) و گلعلی بابایی کار رو ادامه میده. جلد دوم مجموعه هم در همون ابعاد با نام ضربت متقابل چاپ شده و من به خیال جلد اول اون رو هم خریدم اما دریغ که به قوت کار اول نبود.

ایمان تاجی

حدیث بندگی و دلبردگی

 1-    عَظُمَ یا سَیدی اَمَلی وَسآءَ عَمَلی

مولای من افق آرزوهایم بسیار بلند است، اما دیوار عملم بسیار کوتاه . . .

فَاَعْطِنی مِنْ عَفْوِکَ بِمِقْدارِ اَمَلی وَلا تُؤاخِذْنی بِاَسْوَءِ عَمَلی

پس تو همسنگ آرزوهایم از عفو خودت به من ببخش و مرا مطابق با بدترین کردارهایم مواخذه نکن

فَاِنَّ کَرَمَکَ جِلُّ عَنْ مُجازاةِ الْمُذْنِبینَ وَحِلْمَکَ یکْبُرُ عَنْ مُکافاةِ الْمُقَصِّرینَ

زیرا من می­دانم که کرم تو از تمام مجازات گناهکاران بیشتر است و بردباری تو نیز از مکافات تقصیرکاران

قسمت هایی بود از دعای زیبای ابوحمزه­ی ثمالی که در مفاتیح اومده (با ترجمه ی آزاد)

2-    قبلا کتابی از عبدالکریم سروش رو در گروه معرفی کردم به نام "قمار عاشقانه" که در مورد مولانا نوشته شده و از نظر من بهترین کتاب در این زمینه هست و اگر سوال بشه که میخایم به کسی کتابی هدیه بدیم در باب مولانا حتما این کتاب رو پیشنهاد میدم یا اگر گفته بشه که یک نفر ناآشنا رو میخایم با تفکرات مولوی آشنایی کلی بدیم به طوری که به این مسئله راغب بشه باز هم و حتما این کتاب رو پیشنهاد خواهم داد. اونجا گفتم که نثر سروش زیبا و آمیخته با انواع اشعار فارسی خصوصا مولوی است و از این لحاظ نثری پخته و قشنگه.

3-    کتاب "حدیث بندگی و دلبردگی" اثر دیگری از اینن نویسنده است. اکثر قسمت های کتاب سخنرانی هایی است که در ماه مبارک رمضان ایراد شده. به طور کلی موضوع کتاب رو میتونم در "دعا" خلاصه کنم. چهار بخش اول کتاب به جلساتی اختصاص یافته در شرح دعای ابوحمزه ی ثمالی. نویسنده با ذوق ادبی خودش بخش هایی از این دعا رو انتخاب کرده و اون­هارو شرح کرده. فصل "دیالوگ انسان و خدا به بررسی ماهیت دعا و چگونگی ارتباط بنده با پروردگار و اصلا جایگاه دعا در این ارتباط دوگانه (دیالوگ) سخن گفته. در این قسمت نویسنده مطرح میکنه که دعا مونولوگ و یک­طرفه نیست بلکه دیالوگی است بین بنده و اربابش. یک فصل کتاب که سخنرانی نویسنده در شب قدر بوده به بحث توبه اختصاص یافته و البته موضوعات جالبی هم در مورد ماهیت شب قدر به لحاظ فیزیکی در این بخش مطرح شده. در بخش "معشوق محتشم" نویسنده به ذکر محبت و عشق بنده به خدا و همین طور محبت خداوند به بندگانگش پرداخته. فصول بعدی نیز با نام های "فلسفه­ی دعا"، "توفیق دیدار و طلب یقین"، "کمند لطف"،دعای عارفان" و "پرتوی از دعای عرفه" همگی کتاب را در راستای نقل حدیث بندگی و دلبردگی قرار داده.   

4-    از اونجایی که دیدگاه­های سروش با دیگر شارحان معمول دعاهای ماثور متفاوته نوع نگاه او هم در این زمینه جالبه و به طور کلی میتونه نکات و زوایای جدیدی رو در باب دعا برای خواننده­ی کتاب باز کنه.

ایمان تاجی

دو چاپ معتبر از کلیله و دمنه

برای علاقه مندانی که مایلند متن اصلی کلیله و دمنه را مطالعه کنند دو چاپ معتبر این کتاب را معرفی می‌کنم. البته بازنویسی‌هایی هم از این کتاب انجام گرفته ولی من هیچکدام را ندیده ام و نمی توانم راجع به آن توضیحی بدهم. اگر منظور اطلاع از مفاهیم کتاب باشد شاید بازنویسی‌ها بهتر باشد ولی اگر نثر کتاب هم مهم باشد باید به این دو چاپی که عرض می‌کنم مراجعه بشود.
اول کلیله و دمنه چاپ علامه حسن‌زاده است. نمیدانم چاپ اول کتاب در چه سالی منتشر شده ولی دو انتشارات این کتاب را منتشر کرده‌اند. اول انتشارات امیرکبیر و سپس بوستان کتاب قم. چاپ بوستان کتاب قدری شکیل‌تر و خوش‌چاپ‌تر است و لی هیچکدام بدون غلطهای چاپی نیستند. علامه بر سر این کتاب بسیار زحمت کشیده و سالیانی از ایام جوانی را بر ای آن صرف کرده است. همین که فردی با توانایی و اشتغالات علمی اینچنینی به کلیله می‌پردازد نشان میدهد این کتاب شایسته توجه است.

چاپ دوم چاپ کلیله و دمنه است که به کوشش مجتبی مینوی انجام گرفته و دانشگاه تهران پیش از انقلاب آن‌را چاپ کرده و پس از آن هم بارها بصورت افست چاپ شده است. معروف است که مینوی پس انتشار کتاب گفته است هرکه از این کتاب اشکالی بگیرد جایزه خواهد داشت. البته گرفتند و مقالاتی هم چاپ شد. ولی به هیچ وجه از ارزش و اهمیت چاپ مینوی کم نشد و این چاپ هنوز هم نماینده یک کار درجه یک تحقیقی است.
برای آشنایی با روش کار مینوی و علامه حسن‌زاده می‌توانید مقدمه این کتاب‌ها را ببینید. هردو کتاب تا حدی شرح ابیات و کلمات دارد که کار خواندن کتاب را راحت‌تر می‌کند. به هر حال هر دو این چاپ ها مفید و تحقیقی اند و برای مطالعه خوب این کتاب بهتر است از هردو استفاده شود. چاپ علامه افزوده‌ای هم دارد. یعنی دو باب که در کلیله‌های عربی هست و در کلیله فارسی نیست به سبک قدیم ترجمه کرده است.

زندگی من، مارک تواین

کتاب زندگی من نوشته مارک تواین کتابی است که برای شما یک غروب غم انگیز به ارمغان می آورد. ابوالقاسم حالت، پیشگفتار مترجم را با این عبارت آغاز می‌کند که امروز برای من و خانواده ام غروب غم انگیزیست چراکه در چندماه گذشته من مشغول ترجمه و همسرم مشغول ماشین نویسی حکایات زیبای این کتاب بودیم و اکنون کتاب به پایان رسید. مارک تواین داستان نویس امریکایی که کتابهای معروف هاکلبری فین، تام سایرو ... را نوشته است در زمره بزرگترین و تاثیرگذارترین نویسندگان قرن نوزدهم امریکا قرار دارد. تواین یا همان ساموئل لانگهورن کلمنز در 79 فصل و 736 صفحه بخش اعظمی از وقایع زندگی خود را از کودکی نقل کرده است. این فصل ها هر کدام بیشتر به داستانهای کوتاهی می مانند که کمتر با هم مرتبط اند. رک گویی و طنز زیبای مارک تواین به همراه زندگی پرفراز و نشیبش تجربیات بی نظیری در مورد تربیت، نوجوانی، ازدواج، سخنرانی، داستان نویسی ، تجارت و غیره را در اختیار می گذارد. علاوه بر این از آنجا که تواین این کتاب را برای پس از مرگش نوشته، بی پروا در مورد همه چیز و همه کس نظر می دهد و این بر صراحت لهجه ذاتی اش می افزاید. کتاب با یک خاطره غم انگیز پایان می یابد، صبح سال نو مارک تواین دختر جوانش را در اتاقش بی جان می یابد و این یکی از دو دخترش بود که پس از مرگ همسرش خانواده او را تشکیل می دادند. تواین 75 ساله پس از این اتفاق زندگینامه اش را پایان می دهد و 4 ماه دیگر برای پایان یافتن زندگی اش منتظر می ماند.

ماجرای یافتن یک کتاب خوب و تاریخ جهان نو!

1- مدتی بود که به دنبال کتابی در زمینه ی تاریخ بعد از رنسانس می گشتم. در این زمینه اطلاعاتم بسیار کم بود (البته هنوز هم همین طوره 😊) و اشتیاق زیادی برای آگاهی از اتفاقات اروپا و آمریکا بعد از قرون وسطی داشتم. دوست داشتم کتابی رو بخرم که انتظارات من رو در این زمینه برآورده کنه و از اونجایی که پول زیادی هم نداشتم (البته هنوز هم همین طوره 😊) نمیخواستم که مبلغی رو که برای این کار میذارم هدر بره.

2- انتظارات من از کتاب مذکور اینا بود: الف) جامع بودن کتاب . . . یعنی با خوندن اون بشه به طور تقریبی بر تمامی اتفاقات مهم بعد از رنسانس به خصوص در اروپا از جمله انقلاب فرانسه و بعد از اون جنگ های جهانی و تحولات اقتصادی و فرهنگی این دوره تسلط پیدا کرد. ضمن اینکه این کتاب باید یک کتاب تاریخ می بود نه یک کتاب وقایع. توضیح اینکه برخی کتاب ها به جایی که تاریخ بنویسن به ذکر وقایع بسنده میکنن و فکر میکنن که تاریخ یعنی سلسله ای از وقایع پشت سر هم. این نوع اشتباه تاریخ نویسی متاسفانه در برخی از نویسندگان معاصر ما وجود دارده. مثلا دکتر ولاینی وقتی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران رو مینویسه فقط دانشمندان و کارهای بزرگ اون ها رو ذکر میکنه و البته جرج سارتون هم در تاریخ علم خودش به همین منوال عمل کرده. این مسئله رو من زمانی فهمیدم که دو کتاب رو در تاریخ اسلام با همدیگه مطالعه میکردم. تاریخ خلفا از رسول جعفریان و تاریخ تحلیلی اسلام از سید جعفر شهیدی. شهیدی در کتاب خودش به جای ذکر وقایع به مطالعه ی دقیق سلسله علل و دلایل روند اتفاقات تاریخی میپردازه و به همین دلیل من این کتاب رو بهترین نوع کتاب های تاریخ اسلام میدونم. و اصلا تاریخ نویسی به معنای ارتباط دادن و پیوسته کردن و نعلیل وقایع تاریخیه و نه ذکر سلسله وار اون ها. در کتاب های تاریخ مدارس هم دقیقا این اشتباه فاحش در نوع نگاه به تاریخ وجود داره. جنگ ها و پادشان تاریخ رو نمیسازن بلکه فرهنگ ها و روند روابط پیچیده ی موجود در جامعه تاریخ رو میسازه. از همین منظر گفته ای رو از مرحوم ایرج افشار به یاد میارم البته نقل به مضمون میکنم که جایی نوشته بود که اگر کتابی خطی از فرهنگ ها و اداب و رسوم مردم یک دوره ی تاریخی پیدا بشه برای من خیلی جذاب تر از پیدا شدن یک کتاب تاریخی گمشده ی مهمه که فقط به ذکر تاریخ پادشاهان میپردازه (مثل اکثر کتاب های تاریخی نوشته شده در دنیای اسلام . .. طبری، یعقوبی و . . . ). تاریخ نویسی به این نوع مخصوصا در دوره های جدید و بعد از رنسانس خیلی سخت میشه چون علت ها و عقبه های وقایع بسیار زیاد میشن و انواع پیش زمینه های سیاسی اقتصادی فرهنگی و رسانه ای پشت هر رخدادی قرار میگیره پس باید در مورد کتاب مذکور خیلی تحقیق میکردم. ب) نثر کتاب ها برای من مهمه و اگر کتابی هرچه قدر هم مهم باشه اما نثر اون ضعیف . . . از پس خوندنش برنمیام یا با مشقت خیلی فراوون میخونمش. ج) خوب قیمت هم مهمه دیگه.

3- راه های مختلفی برای پیدا کردن کتاب های خوب وجود داره. (الف) مهم ترین و شاید بهترین و ساده ترینش اینه که یک نفر پیدا کنی که چندین کتاب در این زمینه خونده باشه و بهت پیشنهاد بده. (ب) اینترنت میتونه یکی منبع خوب دیگه باشه که البته به علت حجم انبوه اطلاعات یه خورده کار سخته مگر اینکه اینجا هم بتونی چند مرجع خوب پیدا کنی که بشه بهش اعتماد کرد. (ج) راه سوم و بهترین (یعنی حتی از الف هم بهتر )و اما سخت ترین راه اینه که بری توی کتابخونه ها و کتابفروشی ها و کتاب های مختلف رو تا حدی مطالعه بکنی و بتونی کتاب مورد نظر رو انتخاب کنی. من البته به علت علاقه ی فراوان به گشت و گذار در کتاب ها راه سوم رو انتخاب کردم و روزهایی رو در انقلاب و یکی دو تا کتابخونه گذروندم. ناگفته نمونه که در این راه یک کتاب قطور رو به اشتباه خریدم و پس از خوندن حدود پنجاه صفحه از اون فهمیدم که کتابی نیست که میخواستم (خوب تجربم کم بود (:).

4- اما گفت پیغمبر که چون کوبی دری/عاقبت زان در برون آید سری . . . به کتابی دست پیدا کردم که الحق و الانصاف کتاب بسیار خوبی از آب در اومد. تاریخ جهان نو در دو جلد به نویسندگی رابرت روزول پالمر و ترجمه ی ابوالقاسم طاهری که انتشارات امیرکبیر اون رو منتشر کرده. همین که امیرکبیر اون رو منتشر کرده بود بیشتر موقع خریدن دلم رو قرص میکرد (انتشاراتی خوب رو اضافه کنید به یکی از راه های پیدا کردن کتاب های خوب میشه مورد دال . . . البته راه های دیگه ای هم هست😊). نویسنده ی کتاب مورخ آمریکایی مشهوری است که متخصص در تاریخ فرانسه است. البته این ها رو بعدها فهمیدم و به علاوه پی بردم که این کتاب، امروزه در بیش از هزار آکادمی مربوط، کتاب درسیه و هر چند وقت چاپ های جدید اون به بازار میاد و این نشان از مهم بودن کتاب داره (تعداد چاپ و فروش کتاب رو هم بذارید مورد (ه) از راه های رسیدن به کتاب های خوب . .. . هرچند که فیه خلل) .

5- در کتاب تاریخ جهان نو ابتدا مقدمه ای اومده که به تحلیل و تجزیه ی دنیای قبل از رنسانس میپردازه و ما رو آماده میکنه که از همه ی دیدگاه ها از جمله اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و مذهبی وارد فضای اروپای بعد از قرون وسطی بشیم. تبحر نویسنده در پیوسته گویی تاریخ مخصوصا در دوران بعد از رنسانس که تاریخ اقتصادش و سیاستش و هنرش و همه چیزش خودش یک کتابه واقعا مثال زدنیه. این کتاب همزمان با پایان جنگ جهانی دوم به اتمام میرسه.

6- انتظار (ب) برای من برآورده شد و نثر ترجمه خوب و روون بود. و انتظار (ج) هم چون زمان خرید افتاده بود به دهه فجر و یک نمایشگاهی در انقلاب برقرار بود با تخفیف 30 درصدی ناشر برآورده شد.

ایمان تاجی

شاهنامه از دستنویس تا متن

چندی پیش باید برای یک امتحان کتابی را می خواندم به نام "شاهنامه از دستنویس تا متن" هر چند که بعد این کتاب از فهرست منابع آن آزمون حذف شد اما از خواندنش پشیمان نشدم و اگر حال و فرصتی دست دهد دوباره میخوانمش. نویسنده کتاب جلال خالقی مطلق است. معروف است که فردوسی سیسال بر سر سرایش شاهنامه عمر گذاشت و خالقی مطلق در تلاشی چهل ساله متن شاهنامه را از میان انبوهی نسخه های خطی ویرایش کرد. در باب این ویرایش می توانید مطالب خوبی را در اینترنت ببینید. امروز که دوباره کتاب را ورق می زدم دیدم در برخی جاها خالقی از موضوع اصلی کتاب خارج شده و درباب اهمیت شاهنامه بحث کرده است. برخی از جملات او را می آورم : "شاهنامه از نظر فصاحت بیان و ایجاز و توازن بین لفظ و معنی در ردیف بهترین نمونه های شعر فارسی است و از نظر هنر داستان سرایی داستان هایی چند از آن در ردیف شاهکارهای ادبیات فارسی و جهان است و در ایران هیج اثر ادبی را نمی شناسیم که در میان توده های مردم تا حد داستانهای شاهنامه نفوذ کرده باشد. شاهنامه فرهنگ اخلاق و سلوک ایرانیست شعار اخلاقی شاهنامه عفت در پندار و رفتار و گفتارست و از بزرگترین آموزشهای آن طرز سلوک و رفتار با خویش و بیگانه و دوست و دشمنست. اهمیت ملی این اثر یکی در این است که افتخارات گذشته و حماسه نیاکان مردم این سرزمین را حفظ کرده است دودیگر در اینکه نگذاشت تا زبان فارسی که در عهد او هنوز نوزادی بیش نبود مانند بسیاری از زبان های شرق نزدیک طعمه زبان عربی گردد و سدیگر در اینکه از راه این زبان مقدار زیادی از شیوه تفکر ،حکمت و جهان بینی ایرانی حفظ و منتقل گردیده است"¹.

1- شاهنامه از دستنویس تا متن انتشارات میراث مکتوب 1390، صفحات 221 و 222

ورونیکا تصمیم میگیرد بمیرد

ورونیکا دختر جوان است که یک روز صبح به دلیلی خنده دار تصمیم به خودکشی میگیرد . با نوشتن و فرستادن مقاله ای به روزنامه ای محلی ، چند قرص می خورد تا به زندگی اش خاتمه دهد. خودکشی اش با شکست مواجه میشود و برای درمان به یک مرکز روانپزشکی منتقل میشود. داستان با تعریف زندگی شخصیت های دیگر تیمارستان ادامه پیدا می کند. ورونیکای بیمار عاشق پسری شیزوفرنیک میشود و این عشق او را از پوچی خلاص می کند و میل به زندگی را کم کم در وجودش شعله ور می کند. تا اینکه دکتر ها اعلام می کنند ورونیکا بیشتر از یک ماه دیگر زنده نیست و باید به این عشق بی سرانجام خاتمه دهد... ( خلاصه رمان ورونیکا تصمیم میگیرد بمیرد) به دوستانی که به روانشناسی وآشنایی با اختلالات روان علاقمندند توصیه میکنم این رمان زیبا رو بخونند. در این رمان اختلالات روانی در قالب داستان به زیبایی توضیح داده شده است.

اثری از پائولو کوئیلو- ترجمه پیشنهادی:میترا میرشکار.